Κίνα: Μία χώρα πολλές φωνές

Τέσσερα χρόνια πριν, όταν το σύνθημα των Ολυμπιακών του Πεκίνου ήταν Ένας Κόσμος, Ένα Όραμα, το παγκόσμιο κοινό είχε εντυπωσιαστεί από το κινεζικό θέαμα που άρχιζε με ένα απόσπασμα από τον Κομφούκιο που περιέγραφε την ευχαρίστηση της υποδοχής των φίλων από τα ξένα. Τώρα οι ήχοι που έρχονται από την Κίνα και μας τραβούν την προσοχή δεν είναι ζωηρές τυμπανοκρουσίες αλλά θυμωμένες κραυγές για τακτοποίηση λογαριασμών.

Αξίζει η σύγκριση των πρόσφατων πορειών διαμαρτυρίας στην Κίνα, πυροδοτούμενων από τη συνεχιζόμενη διαφωνία σχετικά με τις νησίδες γνωστές στους Κινέζους ως νησιά Ντιαογιού και ως νησιά Σενκάκου για τους Ιάπωνες με το μαγευτικό θέαμα των Ολυμπιακών του Πεκίνου. Τα δύο θεάματα προσφέρουν μία εντυπωσιακή μελέτη ως προς τις αντιθέσεις, και ενδιαφέροντες παραλληλισμούς.

Αντιθέσεις
Ας αρχίσουμε με τις αντιθέσεις...

Το θέμα του 2008, σκηνοθετημένο από τον σκηνοθέτη Τζανγκ Γιμού, διεξήχθη σε μία τοποθεσία και αν και ήταν γεμάτο με ιστορικές αναφορές δεν συμπεριέλαβε αναφορές για τις Ιαπωνικές εισβολές ή ευθείς αναφορές για τον πρόεδρο Μάο. Οι σημερινοί διαδηλωτές κάνουν πορεία στους δρόμους όλης της Κίνας, κρατούν πορτραίτα του Μάο και αναφέρονται συνεχώς στις παλιές αποτρόπαιες πράξεις των Ιαπώνων στρατιωτών.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα, έντονα ενδιαφερόμενο να ενημερώσει τον κόσμο ότι κάποτε πάλεψε ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τώρα προστατεύει την Κίνα από την ξένη απειλή, προσπαθεί να καθοδηγήσει τις διαμαρτυρίες ενάντια στην Ιαπωνία. Σε ορισμένες περιπτώσεις ιδίως στην πρωτεύουσα, σύμφωνα με δημοσιογράφους όπως η Λουίζα Λιμ του NPR, η κυβέρνηση έχει κάνει περισσότερα: σκηνοθετεί άμεσα τις διαμαρτυρίες και διατάσει υπαλλήλους ακόμη και αστυνομικούς με πολιτικά να συμμετάσχουν στις πορείες.

Δεν είναι όλες οι διαμαρτυρίες σκηνοθετημένες. Σε μερικές πόλεις οι διαδηλωτές παρέκλιναν των επισήμων σεναρίων καταφεύγοντας σε παράπονα για διαφθορά, εκκλήσεις για μεταρρύθμιση, ή θρήνους ότι η Κίνα στερείται ενός ισχυρού ηγέτη όπως ο Μάο.

Η κυβέρνηση θεωρεί πώς οι διαμαρτυρίες είναι χρήσιμες αλλά επίσης ανησυχεί ότι θα ξεφύγουν από τον έλεγχο.

Η διεθνής ανταπόκριση στα θεάματα του 2008 και του 2012 διχάζει. Ξένοι σχολιαστές επισήμαναν ψεύτικα στοιχεία στο πρώτο, όπως ότι η όμορφη φωνή ενός παρουσιαζόμενου κοριτσιού ανήκε σε άλλο. Όμως συνολικά, οι κριτικές βρήκαν περισσότερα για να χειροκροτήσουν παρά για να παραπονεθούν, εκφράζοντας εκτίμηση για μια Κίνα που προβλήθηκε σαν να σέβεται τον πολιτισμό, αλλά αδημονεί να προχωρήσει και να κάνει φίλους. Αντιθέτως, οι πορείες διαμαρτυρίας αυτού του έτους καταδικάστηκαν γενικά.

Συγκρίσεις
Οι συγκρίσεις μπορεί να είναι πιο ενδιαφέρουσες...

Ένας παραλληλισμός αφορά την επιθυμία των Κινέζων ηγετών να πείσουν το κοινό της χώρας ότι οι διαμάχες στην κοινωνία και στο εσωτερικό του κόμματος ανήκουν στο παρελθόν. Οι εναρκτήριες τελετές τόνισαν την αρμονία στην χώρα όπου όλοι εργάζονται μαζί σε κοινούς στόχους. Παρομοίως οι τωρινές διαμαρτυρίες διαδραματίζουν μια στάση «εμείς εναντίον εκείνων» κατά της Ιαπωνίας, βοηθώντας στην απομάκρυνση της προσοχής από το σκάνδαλο του Μπο Σιλάι και τις αποκαλύψεις του για τη σκοτεινή πλευρά των εσωτερικών ομάδων του κόμματος.

Ένα άλλο θέμα είναι η τάση πολλών ξένων παρατηρητών να υποτιμούν την ποικιλότητα του πληθυσμού της Κίνας. Όταν φαντασμαγορικά θεάματα τραβούν την προσοχή του κόσμου, οι σχολιαστές πολύ συχνά πέφτουν στην παγίδα να ξεχνούν πόσο επιλεκτική εικόνα παρουσιάζουν αυτά τα γεγονότα, αν αναλογιστούμε τη μεγάλη ετερογενή ομάδα ατόμων. Οι Ολυμπιακοί του 2008 έδωσαν λαβή για σχόλια που υπερέβαλλαν το βαθμό ενότητας της Κίνας. Οι διαμαρτυρίες εναντίον της Ιαπωνίας κάνουν το ίδιο.

Η παραγωγή του Τζανγκ το 2008, ενέπνευσε πολλές «γενικεύσεις» για «τους Κινέζους» περιλαμβάνοντας τους ισχυρισμούς ότι όλοι μοιράζονται έναν έντονο θαυμασμό για τον Κομφούκιο και σεβασμό για την αρχαία ιστορία της χώρας. Αυτός ο τρόπος σκέψης ενέπνευσε επίσης διάσημα βιβλία που κυκλοφόρησαν στην αρχή των Ολυμπιακών όπως «Όταν η Κίνα Κυριαρχήσει στον Κόσμο» και το «Για την Κίνα» του Χένρυ Κίσσινγκερ. Η αίσθηση που μεταφέρθηκε ήταν, εξαιρώντας μερικές εθνικές μειονότητες όπως των Θιβετιανών και των Ουιγούρων και κάποιους διαφωνούντες, ότι ο κινεζικός λαός είναι στην ίδια πλευρά όσον αναφορά τα πιστεύω του παρελθόντος. Αυτό δεν ισχύει.

Για παράδειγμα, ενώ πολλοί Κινέζοι θαυμάζουν τον Κομφούκιο, πολλοί προτιμούν τους Ταοιστές σοφούς, πηγαίνουν σε Βουδιστικούς ναούς ή ήταν πάντα ή έγιναν πρόσφατα Χριστιανοί. Ναι, ορισμένοι Κινέζοι έχουν μια ευλαβική στάση απέναντι στο μακρινό παρελθόν, αλλά πολλοί δεν ενδιαφέρονται για γεγονότα που συνέβησαν προτού γεννηθούν, πόσο μάλλον αιώνες πριν.

Οι Κινέζοι δεν είχαν κοινή γνώμη ούτε καν σε γενικές γραμμές για τις εναρκτήριες τελετές. Σε πολλούς άρεσαν αλλά όπως τόνισε εκείνη την περίοδο ο Τζέρεμι Μπαρμέ στον «Παλμό της Κίνας», κάποιοι λόγιοι χαρακτήρισαν τη μεταχείριση του παρελθόντος της Κίνας ως απογοητευτική: κάποιος θρήνησε ότι περίμενε ένα μπουκέτο από επιλεγμένες αναφορές και πήρε ένα πρόχειρο συνονθύλευμα. Και όπως αναφέρθηκε στην εφημερίδα The Diplomat, η Σούζαν Μπράουνελ τονίζει ότι στην Κίνα, όπως και στη Δύση, η ομοιότητα της παράστασης με ένα ξύλινο κρατικό θέαμα της Βορείου Κορέας έγινε θέμα.

Γενικεύσεις για τους «ανθρώπους της Κίνας» τείνουν να παίρνουν μεγαλύτερο βάρος απ΄ ότι τους αναλογεί. Ανησυχία προκαλεί, ακριβώς μόλις ξεκίνησε το πρόσφατο αντιιαπωνικό ξέσπασμα, ένα μικρό σχόλιο στο κατά τα άλλα έξοχο άρθρο της New York Times από τον πολιτικό επιστήμονα Πίτερ Γκρις, το οποίο αναφέρει ότι «οι περισσότεροι Κινέζοι» νιώθουν ότι «οι Ιάπωνες είναι “διάβολοι”».

Ναι, ο χαρακτήρας για τον «δαίμονα» είναι συνυφασμένος σε μια φράση για τους Ιάπωνες που μερικές φορές χρησιμοποιείται στην Κίνα και η «πατριωτική» εκπαίδευση κάνει ό,τι μπορεί για να κρατήσει ζωντανές τις μνήμες από τη σφαγή της Ναντζίνγκ και άλλες καταγεγραμμένες στην ιστορία πράξεις βίας της ιαπωνικής εισβολής. Είναι ένα μεγάλο άλμα, παρόλα αυτά, να βγει το συμπέρασμα ότι οι περισσότεροι Κινέζοι βλέπουν τους Ιάπωνες σαν κάτι λιγότερο από ανθρώπους. Πολλοί Κινέζοι ταράζονται από αυτά που έκαναν κάποτε οι στρατιώτες της Ιαπωνίας στην Κίνα χωρίς να θεωρούν ότι όλοι οι Ιάπωνες είναι διαβολικοί.

Οι πρόσφατες διαμαρτυρίες περιέλαβαν μόνο ένα κομμάτι του πληθυσμού κάθε κινεζικής πόλης και οι άνθρωποι έλαβαν μέρος στις πορείες για διαφόρους λόγους– εμπάθεια, για να κάνουν απλά τη δουλειά τους, στοχευόμενο θυμό για τις πράξεις του Τόκυο για τα αμφισβητούμενα νησιά, ή προθυμία για συμμετοχή σε διαμαρτυρία οποιουδήποτε είδους.

Μερικοί Κινέζοι είναι επικριτικοί στις διαμαρτυρίες εναντίον των Ιαπώνων. Ο νομπελίστας, οδηγός αγώνων ταχύτητας και μπλόγκερ Χαν Χαν σίγουρα είναι. Δημοσίευσε ένα δυναμικό δοκίμιο το 2010 για τη ρηχότητα των εν μέρει ενορχηστρωμένων διαδηλώσεων αυτού του έτους και έχει μόλις γράψει μια συνέχεια διακωμωδώντας το γεγονός ότι με την καταστροφή των αυτοκίνητων Τογιότα αποδεικνύεται ο πατριωτισμός κάποιου. Η κάθε ανάρτησή του διαβάζεται από περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους, και δεν είναι ο μόνος δημοφιλής συγγραφέας που διακωμωδεί τις διαδηλώσεις.

Ένα πρόσφατο άρθρο στο Atlantic.com από την Έλεν Γκάο περιγράφει μια ενδεικτική διαδικτυακή ψηφοφορία. Κινέζοι αναγνώστες καλούνταν να απαντήσουν τι εθνικότητα θα προτιμούσαν για ένα παιδί που γεννήθηκε στα αμφισβητούμενα νησιά. Τα σχόλια για την ψηφοφορία υποδεικνύουν ότι όσοι απάντησαν ισοζύγιασαν τον πατριωτισμό με την επιθυμία το παιδί τους να απολαμβάνει ελεύθερη έκφραση, καθαρό αέρα και ασφαλές φαγητό. Ενώ πολλοί ήταν εκείνοι που απάντησαν ότι θα προτιμούσαν αυτό το φανταστικό παιδί να είναι Κινέζος πολίτης, οι περισσότεροι προτίμησαν ο απόγονός τους να είναι Ταϊβανέζος ή Ιάπωνας.

Μπορούμε να μάθουμε για την Κίνα μέσω θεαμάτων. Είτε έχουν σκηνοθετηθεί είτε απλώς τους έχει δοθεί άδεια από την κυβέρνηση, προσφέρουν γνώση για το σκεπτικό των ηγετών. Αν οι συμμετέχοντες είχαν επιλέξει να είναι συμμετέχοντες, παίρνουμε ιδέες για τα πιστεύω και τα πάθη τους. Εξίσου αποκαλυπτικές είναι, παρόλα αυτά, και οι συζητήσεις που λαμβάνουν χώρα σε φοιτητικές εστίες και καφετέριες, σε γωνιές του δρόμου και στο Διαδίκτυο, οι οποίες είναι ευρείες και ακυρώνουν τη γνώμη, όπως έχει κοινοποιηθεί από το Κομμουνιστικό Κόμμα και ορισμένους ξένους σχολιαστές, πως σχεδόν όλοι στην Κίνα έχουν την ίδια κοσμοθεωρία.

Ο Τζέφρυ Βάσσερστρομ (Jeffrey Wasserstrom) είναι ο συγγραφέας του βιβλίου «Η Κίνα τον 21ο αιώνα: Τι θα πρέπει να ξέρει ο καθένας», και ένας από τους συγγραφείς του «Κινέζικοι Χαρακτήρες: Προφίλ ταχέων μεταβαλλόμενων ζωών σε μια ταχέως μεταβαλλόμενη χώρα». Με άδεια από το YaleGlobal Online. Copyright © 2012, Yale Center for the Study of Globalization, Yale University.

http://www.theepochtimes.com/n2/opinion/china-one-country-many-voices-298670.html