Παραδοσιακός κινεζικός πολιτισμός: Το θάρρος να στέκεσαι στην πλευρά της αλήθειας

Στα Ανάλεκτα του Κομφούκιου, ο Σιενγουέν, αυτοκράτορας της Βόρειας Γουέι (454-476) περιέγραψε έναν αυτοκράτορα της δυναστείας Σιανμπέι, ο οποίος απάντησε σε βασικές ερωτήσεις πάνω στον νόμο.

«Ένας καλοσυνάτος άντρας δεν ανησυχεί, ένας μορφωμένος άντρας δεν είναι μπερδεμένος και ένας γενναίος άντρας δεν φοβάται.» Ο Σιενγουέν είπε ότι το θάρρος είναι βασική αρετή για την θεμελίωση ενός τέλειου βασιλείου. Ιστορικές αναφορές αναφέρονται σε πολλούς γενναίους ανθρώπους τόσο στον ανατολικό όσο και στον δυτικό πολιτισμό.

Σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχαν περίπου 100 Μοϊστές μαθητές, που όλοι τους θα θυσίαζαν τις ζωές τους για την αλήθεια χωρίς δισταγμό. Υπήρχε ένας πολεμιστής, ο Τζινγκ Κε την Περίοδο των Εμπόλεμων Κρατών (475- 221 π.Χ.). Ήταν σε αποστολή να δολοφονήσει τον βασιλιά της δυναστείας Τσιν, όπως λέει το τραγούδι: «κρύος περισσότερο από ποτέ, ο άνεμος φύσηξε προς τη Δύση, όταν ο γενναίος στρατιώτης έφευγε για την αποστολή του, μια αποστολή χωρίς επιστροφή». Ο Σιανγκ Γιου, ένας πολεμιστής, ήταν πολύ λυπημένος από την απώλεια πολλών πολεμιστών και ντρεπόταν να αντικρίσει τους ανωτέρους του. Ήταν όλοι γενναίοι και ατρόμητοι. Ο Τζι Λου, ένας από τους αγαπημένους μαθητές του Κομφούκιου, ήταν θαρραλέος και ευθύς. Αλλά ο Κομφούκιος είπε: «Είναι ατρόμητος αλλά αυτό δεν είναι άξιο αναφοράς». Στην πραγματικότητα ο Κομφούκιος εκτιμούσε ένα διαφορετικό είδος θάρρους.

Ο Μένκιος (Mencius) είπε, «Θέλεις να είσαι γενναίος; Έχω ακούσει από τον Κομφούκιο για την γενναιότητα: “Αν κοιτάξεις μέσα σου και βρεις ότι το δίκαιο δεν είναι με το μέρος σου, τότε ακόμη και αν το άλλο άτομο είναι ένας ευάλωτος άνθρωπος, δεν θα τον απειλήσω. Αν ύστερα από εξέταση ανακαλύψω ότι το δίκαιο είναι πράγματι με το μέρος μου, ακόμη και αν το άλλο άτομο είναι πανίσχυρο, θα προχωρήσω.”» (Πρώτος τόμος του Γκονγκσούν Τσόου (Gongsun Chou) των Έργων του Μένκιου).

Οι προσπάθειες του Κομφούκιου για τους ανθρώπους

Ο Κομφούκιος οδηγούσε τους μαθητές του ακολουθώντας τέτοιες αρχές σε ολόκληρη τη ζωή του. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Κομφούκιος ήταν ψηλός και δυνατός, αλλά ήταν πάντα ευγενικός σε όλους. Ήταν πολύ υπομονετικός με τους μαθητές του και πολύ μετριόφρων και συνετός. Αν έκανε λάθος θα απολογούταν στους μαθητές του.

Όταν η δυναστεία Τζόου ήταν σε παρακμή, ο Κομφούκιος προσπάθησε να προωθήσει την καλοσύνη και να πείσει τον βασιλιά να εκπαιδεύσει τους ανθρώπους μέσω της εθιμοτυπίας και της μουσικής.

Όταν ο Κομφούκιος επισκέφτηκε το κράτος των Λου προσπάθησε να το παλινορθώσει αλλά απέτυχε. Έπειτα ταξίδεψε σε ολόκληρη τη χώρα προωθώντας τις πολιτικές απόψεις του. Πήγε στα κράτη των Τζόου, Τσι, Γουέι, Τσάο, Τσεν, Τσάι, Σονγκ, Γιε και Τσου, αλλά οι αρχές δεν δέχονταν τις απόψεις του και τον γελοιοποίησαν. Ήταν περικυκλωμένος από αυτούς που τον περιγελούσαν και τον φόβιζαν και ένιωθε παγιδευμένος και υπέφερε από πείνα. Οι άνθρωποι τού είπαν να τα παρατήσει.

Αλλά η στροφοδίνη του παρηκμασμένου ηθικού προτύπου δεν μπορούσε να τον επηρεάσει. Η δυσφήμιση και οι κακοί τρόποι δεν θα μπορούσαν να αλλάξουν τους στόχους των αγίων. Πάντα έθετε την πολιτιστική του κληρονομιά ως τη μοίρα του και την εφαρμογή στην πράξη της ορθότητας ως την ευθύνη του. Είπε στον μαθητή του: «Αν υπήρχε στις μέρες μας αρετή, δεν θα προσπαθούσα να την αλλάξω.»

Με σκοπό να διαδώσει τις ιδέες του και να εκπαιδεύσει τους ανθρώπους, ο Κομφούκιος άνοιξε το πρώτο ιδιωτικό σχολείο. Ασχέτως τού αν ένας μαθητής ήταν πλούσιος ή φτωχός, ευφυής ή πιο αργός στο μυαλό, όλοι μπορούσαν να φοιτήσουν. Στην έβδομη δεκαετία της ζωής του, επικεντρώθηκε στην ολοκλήρωση και αναθεώρηση μερικών αρχαίων βιβλίων. Ο Κομφουκιανισμός είχε πολύ μεγάλο αντίκτυπο στην ιστορία της Κίνας, στον πολιτισμό, στην προσωπικότητα, στη σκέψη και σε πολλά ακόμη.

Παρατηρώντας τον αρχαίο Έλληνα σοφό Σωκράτη

Το 594 π.Χ. ο Αθηναίος νομοθέτης Σόλων δημιούργησε τη δημοκρατική πολιτική με τη μορφή των αστικών εκλογών και του λαϊκού δικαστηρίου. Όμως η ηθική, οι καλοί τρόποι και η πίστη δεν θεωρούνταν σημαντικά εκείνη την εποχή. Πολλοί εισαγγελείς και δικαστές, που εκλέγονταν μεταξύ των αγροτών και των επιχειρηματιών, αναγνώριζαν μόνο τον νόμο και τις επιστήμες. Δεν είχαν μια ταπεινή καρδιά που πίστευε στον Θεό.

Ο Σωκράτης διακήρυξε ότι ο σκοπός της φιλοσοφίας δεν ήταν η κατανόηση της φύσης, αλλά αντίθετα, το «γνώθι σαυτόν». Προώθησε την επίγνωση της αλήθειας στη ζωή και την ηθική ζωή. Πίστευε ότι τα πάντα στον κόσμο ήταν κανονισμένα από τον Θεό.

Έδινε έμφαση στην ηθική και πίστευε ότι «η αρετή είναι γνώση». Πέρασε ολόκληρη τη ζωή του κάνοντας διάλογο με τους ανθρώπους και προσπάθησε να τους αποτρέψει από το να κάνουν λάθη. Ήθελε να απευθυνθεί στην αυτοεκτίμησή τους.

Το 404 π.Χ. η τυραννία αντικατέστησε τη δημοκρατία. Ο δικτάτορας διέταξε τον Σωκράτη να συλλάβει έναν πλούσιο άντρα για να του κατάσχει την περιουσία. Ο Σωκράτης αρνήθηκε. Όχι μόνο τόλμησε να μην υπακούσει στην άδικη εντολή, αλλά επίσης την καταδίκασε δημόσια.

Ασχέτως από την δύναμη ή την εξουσία της άλλης πλευράς, ο Σωκράτης επέμενε να ζει με τις αρχές του και με δικαιοσύνη. Δεν υπέκυψε σε οποιεσδήποτε άδικες κοινωνικές δυνάμεις και αυτό ενόχλησε πολλούς.

Αντιμέτωπος με κατηγορίες για «διαφθορά των νέων», ο Σωκράτης είπε αυτά τα λόγια ‒όπως παραδόθηκαν από τον Πλάτωνα‒ σε ένα αθηναϊκό δικαστήριο:

«Και έτσι βαδίζω τον δρόμο μου, υπακούοντας στον Θεό, και επικαλούμαι την σοφία οποιουδήποτε, είτε πολίτη είτε ξένου, που θεωρεί ότι είναι σοφός… Σας λέω ότι η αρετή δεν αγοράζεται με χρήματα, αλλά από την αρετή έρχονται τα χρήματα και κάθε άλλο καλό του ανθρώπου, του δημοσίου βίου καθώς και του ιδιωτικού. Αυτή είναι η διδασκαλία μου και αν αυτή είναι η αρχή που διαφθείρει τους νέους, τότε πράγματι η επιρροή μου είναι καταστροφική. Αλλά αν οποιοσδήποτε λέει ότι αυτή δεν είναι η διδασκαλία μου, τότε ψεύδεται. Συνεπώς, ω άντρες Αθηναίοι, σας λέω, κάντε όπως ορίζει ο Άνυτος ή μην κάνετε όπως ορίζει ο Άνυτος, και είτε αθωώστε με είτε όχι. Αλλά ό,τι και αν κάνετε, μάθετε ότι ποτέ δεν θα αλλάξω τις απόψεις μου, ακόμα και αν πρέπει να πεθάνω πολλές φορές.»

Εκείνοι με μεγάλη σοφία από το παρελθόν έχουν τεράστια επίδραση επάνω μας έως και σήμερα. Το αληθινό θάρρος δεν είναι εριστικότητα, αλλά αντίθετα, είναι το να στέκεσαι στην πλευρά της αλήθειας. Όσο κάποιος εμμένει στην αλήθεια, ακόμη και όταν αντιμετωπίζει την εξουσία και βία, δεν θα αποθαρρυνθεί ούτε θα παραδοθεί ποτέ.

Όταν ο Κομφούκιος και ο Σωκράτης ήταν ζωντανοί, ήταν εμφανές ότι η ηθική δεν ήταν το πρότυπο, αλλά αυτοί οι δύο δεν πτοήθηκαν. Οι σκέψεις τους ήταν τελικά εξαιρετικά σημαντικές για χιλιάδες χρόνια μετά. Είναι το θάρρος τους που διαμόρφωσε τις προσωπικότητές τους και δημιούργησε έναν πολιτισμό που διατήρησε την ηθική για γενεές επί γενεών.